Cây gõ dù bị kẻ ác bôi trét uế vật thể nào khi cần dùng đem rửa vẫn hữu dụng. Lòng của họ rã rời, đau nghiến trong một thứ buồn nghĩa địa đầy bóng ma chia ly, hối tiếc, uất hận, ngã lòng. Cátính ấy có thể sánh như một rừng già, âm u phức tạp, khó thấu hiểu.
Luật bắt chước phổ thông mà Gabriel de Tarde nói về đời sống xã hội, bạn trai áp dụng không ít. Có khi họ ăn nói hay làm điều gì phật ý kẻ khác, làm hại nữa. Nó bắt bạn trai cúp cổ xuống các vật phù vân, lo vật lộn sống, đổ máu vì miếng ăn manh áo cũng nên, cho đến khi tử sàng bừng con mắt dậy chẳng những thấy mình tay không mà còn đầy tội lỗi.
Người ta hay có những lầm lẫn nầy. Cả một sự thăng trầm về văn minh, sự tồn vong về hạnh phúc của bao nhiêu người tùy thuộc ở quyền lãnh đạo hay bổn phận tuân phục của họ. Bắt tay thi hành nó đi.
Một chấm, một phết, một lời nói khi vô tình, họ cho là hữu ý gợi tình, ngụ ý gieo duyên. Nếu họ không theo ơn thiên triện tu trì thì họ sẽ lập gia đình, với một bạn đời mà lòng họ tha thiết nhất . Tuổi bạn trai là tuổi khủng hoảng, thấy mình cô độc, cần nguồn an ủi, ưa tìm những hình ảnh ái ân để thoa dịu tâm hồn.
Mấy tháng được họ mặc áo sơ mi thông thường, nay họ mặc rộng như bồng bột, bao nhiếm hay mặc châït rất châït bó thân tựïa đòn bánh tét. Đừng ai có ý nghĩ bạn trai tìm những sa đọa của các nhân vật trong sách. Đừng mong ở họ đức tế nhị, sự giao cảm của tâm hồn, vẻ đẹp của trầm tĩnh.
Cũng bởi hiểu biết hai lối yêu của nam và nữ, người ta không lấy làm lạ tại sao ít nghe bạn gái làm bậy bị bạn trai mắng mà ngược lại thì thường như cơm bữa. còn coi bạn gái là bạn tâm giao, tôi không dám cho là không thể được. Giá trị của mình hơn hay kém tùy rất nhiều ở kẻ mình kết bạn.
Vô lớp giáo sư giảng bài mặc kệ: họ lấy ra thưởng thức. Đi kế cạnh nỗi ngại ngùng của bạn trai trước vạn nẻo đường đời, có niềm băn khoăn về lý tưởng gia đình. Ai từng lãnh trách vụ huấn luyện tuổi trẻ đều có lần bực trí vì thấy một số bạn trai và một số đông bạn gái không tập trung tinh thần lâu được.
Những bạn trai nầy ít sử dụng lý trí và đức tự chủ lắm. Thế nào rồi ta cũng già. Chất nầy cách chung khi bạn trai được 14, 15 hay 16 tuổi, phát tiết ra về đ êm hay ban ngày lúc bạn trai ngủ mơ màng hay chiêm bao thấy những thú ái ân.
Và mấy tiếng diễn tả cõi lòng bao dung của Kim Trọng sau khi nghe Thúy Kiều thú tội đã thừa xấu xa vì ong qua bướm lại, những tiếng không những đánh đi một dấu tréo trên dĩ vãng đen ngòm tội ác của Kiều mà còn biện hộ thế nầy cho Kiều nữa: Nhưng nhất là bạn phải lựa những mục đích của bạn mà bạn đừng làm hỏng mục đích nào cả. Tâm hồn con người thời đại quay cuồng trên một thảm kịch diễn ra bốn phương nào loạn dâm, bóc lột, giả hình, mưu mô, xảo quyệt, trụy lạc, ghen tương, nghi kỵ, chém giết, phản nộp, đàn áp, quy mọp, bạc nghĩa, du nịnh.
Có nhiều người viện lý là ưa mỹ thuật, thưởng thức cái đẹp thiên nhiên mà tạo hóa ban cho con người. Đọc đời tư của nhiều nhà tướng mà tên tuổi sống thiên thu như A Lịch Sơn đại đế, Nã Phá Luân, ta thấy lắm lúc về đường tình ái, họ yếu đuối, yếu hơn đàn bà. Trong khi yêu, tôi sẽ bàn rộng ở chương sau, bạn trai ít dùng óc phán đoán chu đáo.